Ο μύθος των Χριστουγέννων κρατιέται με τη βία απ' τα παράθυρα και από τις πόρτες, κρεμασμένος σε πανύψηλα κι αφιλόξενα σύγχρονα σκυθρωπά κτίρια. Τον συντηρούν οι δραστηριότητες της αγοράς, τα συμφέροντα των εμπόρων, οι ανελεύθερες κυβερνήσεις - πλην ανατολικών - και οι ακόμη πιο ανελεύθερες θρησκευτικές οργανώσεις, τέλος οι αστοί και οι εργατικοί, πρόσφατοι μετανάστες στην αστική τάξη, που κατ' ουσίαν κυβερνάν τον κόσμο μας, και που επιθυμούν θρησκευτικές αιτιολογίες και παραδόσεις για διασκέδαση, απόλαυση κι αμεριμνησία.
Ούτε για τα παιδιά, δεν έμειναν τα σύμβολα ανέγγιχτα. Κι αυτά ακόμη προσπαθούν να ονειρεύονται μέσα από τις εφιαλτικές ειδικές εκπομπές της τηλεόρασης, κι απόνα σπίτι που τις μέρες αυτές, δεν έχει να προσθέσει κανένα αληθινό αγαθό, ούτε υποδομή για μια γενναία ονειροπόληση- ονειροπόληση ενός κόσμου ιδανικού, που να τον κυβερνάει ο Χριστός και οι Άγιοι του, με αρχηγό τον Αη Βασίλη. Ιδιαίτερα στον τόπο μας, τα Χριστούγεννα γίνανε μέρες συναλλαγής και αυτοϊκανοποίησης. Ευκαιρία για μια ευρωπαϊκή παράσταση. Αν είχαμε και λίγο περισσότερο χιόνι, ώ τότες τα πράγματα θάσαν καλλίτερα.
Η γέννηση του Χριστού παραμένει πια μια επέτειος άγονη και χωρίς αίσθημα. Έχει για πάντα ξεχαστεί το αποτέλεσμα αυτής της μοναδικής γέννησης, που φώτισε και θεμελίωσε τον κόσμο μας μοναδικά, με αίσθημα κι αγάπη.
Και η Αθήνα μας, σαν καπνιστό τσουκάλι οινομαγειρείου χωρίς φωτιά και θέρμανση, ζεί την αγιότητα των ημερών, σκυθρωπά, άχαρα και κουρασμένα.
Οι δρόμοι σκοτεινοί, για οικονομία βέβαια ηλεκτρισμού, αλλά φαντάζουν απείρως σκοτεινότεροι έτσι καθώς περιέχουν ολοένα και περισσότερο, αναίδεια, αναπηρία και ανανδρία.
Η δυστυχία ολοφάνερη στα μάτια των γερόντων, που φεύγουν κάθε μέρα από κοντά μας θλιμμένοι κι απροστάτευτοι, γνωρίζοντας καλά πια πως γεννήσανε, λειψούς ανθρώπους και πολύ χιόνι, που ατέλειωτα θα τους σκεπάζει στους αιώνες.
Τα κάλαντα, τα δώρα και οι αγιασμοί, δεν πείθουνε κανένα ότι προσφέρουνε αγάπη και παράδοση. Μόνο τα πρόσωπα μερικών παιδιών και μερικών γριών που περιφέρονται θλιμμένες, είναι ό,τι διαθέτει ο κόσμος μας, για ν' αγαπάς τις μέρες τούτες.
Κι έτσι που ο μύθος των Χριστουγέννων έγινε δίσκος τουρισμού, ζωγραφική σε λαϊκή αγορά, σύνθημα αυτοκόλλητο σε πρακτορείο Προ-Πο, βγήκανε για σεργιάνι χιλιάδες αυτοκίνητα, να πουν τα κάλαντα τα εθνικά, τα θρησκευτικά και τα καταναλωτικά. Πόσο μας ξεκουράζει αυτό το ράντισμα πετρελαίου εις τας οδούς, για να στολίσουμε το σπίτι, για να φωτογραφίσουμε το στολισμένο κέντρο της πόλης, ν' αφήσουμε τα δώρα μας στους τροχονόμους αστυνομικούς και τέλος να επιστρέψουμε κατάκοποι την μεσημβρία σπίτι μας, για το απαραίτητο και παραδοσιακό γεύμα παραμονής.
Βγήκαν σεργιάνι τ' αυτοκίνητα, καβάλησαν με χάρη τα πεζοδρόμια, κι οι πεζοί τα καμαρώνουν μες από ζωγραφιστά παράθυρα που τους προφυλάσσουν από το κρύο κι από τις πιθανότητες κάποιου τροχαίου ανεπιθύμητου ατυχήματος.
Μα το τροχαίο ατύχημα περιέχεται ακόμη και στις άγιες τούτες μέρες, μέσα στο Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. Καμιά δημόσια υπηρεσία δεν δύναται να συνθέσει δια λογαριασμόν ιδικό της ένα τροχαίο ατύχημα. Υπεύθυνη ως εκ τούτου δια τη τήρησιν του Κώδικος, είναι η Τροχαία.
Και συνέβη το εξής περίεργον φαινόμενον. Περίεργον και εις τα χρονικά των ατυχημάτων και εις τα χρονικά των μαθητικών εκδηλώσεων.
Οι μαθητές υπό την άμεσον επιρροήν των θρησκοπατριωτικών ομιλιών, που υποχρεώθηκαν ν' ακούσουν στα σχολεία από τους καθηγητές τους, εξήλθαν ανά τας οδούς άδοντες ασμάτια ειδικά δια την γέννησσιν του Ιησού, κοινώς τα κάλαντα. Και δίχως να το αντιληφθούν συνεκεντρώθησαν εις το κέντρον της πόλεως, την ίδια ακριβώς στιγμή που τα αυτοκίνητα έψαλαν κι αυτά με τη σειρά τους κάλαντα, με το δικό τους βέβαια τρόπο. Κορνάροντας επίμονα και θρησκευτικά.
Και τραγουδούσαν οι μαθητές: Καλήν εσπέραν και σκοτεινιάζει ο ουρανός... άρχοντες, κι ανάβει κόκκινο φώς σ' όλα τα φανάρια κυκλοφορίας της πόλης κι ακινητούνε τα χιλιάδες αυτοκίνητα που ήσανε ξεχυμένα στους δρόμους... κι αν είναι ο ορισμός σας.... Τηλεφωνεί έξαλλος ο Διευθυντής της Τροχαίας στη ΔΕΗ, ρωτώντας να μάθει, γιατί δεν βγαίνει το πράσινο στα φανάρια κυκλοφορίας και παραμένει το κόκκινο έχοντας έτσι ακινητοποιήσει τ' αυτοκίνητα. Ο υπάλληλος της ΔΕΗ αναλαμβάνει ερευνήσει τη υπόθεση ...Χριστού τη Θεία Γέννηση. Οι μαθητές πανηγυρίζουν για τη άνεση με την οποία κυκλοφορούν ανάμεσα από τα σταματημένα αυτοκίνητα.... να πω στ' αρχοντικό σας...
Βγαίνουν από τα καταστήματα οι πωλητές και χειροκροτούν τους μαθητές, νομίζοντας πως μόνοι τους κατάφεραν ν' ακινητοποιήσουν τ' αυτοκίνητα. Στο μεταξύ ο υπάλληλος της ΔΕΗ, που ανέλαβε να ερευνήσει την υπόθεση, τηλεφωνεί στον Διευθυντή της Τροχαίας και τον πληροφορεί, πως η Τροχαία ξέχασε να πληρώσει τον λογαριασμό Δεκεμβρίου. Έξαλλος πάντα ο Διευθυντής της Τροχαίας, διενεργεί ανακρίσεις με τη σειρά του για το ποιός είναι υπεύθυνος αυτής της παραλείψεως.
Και τότε συνέβη το περίεργον. Τα αυτοκίνητα άρχισαν με αργό ρυθμό, να πετούν πάνω από τις κεφαλές των μαθητών, που αυτομάτως έπαψαν να τραγουδούν κι άρχισαν να καταγράφουν τους αριθμούς των ιπτάμενων αυτοκινήτων.
Η Διεύθυνσις της Τροχαίας μπρος στην κατάφωρη αυτή καταπάτηση του Κώδικος Οδικής Κυκλοφορίας, έδωσε εντολή για αυστηρές παρατηρήσεις προς τους υπευθύνους του φαινομένου. Και φυσικά οι παριστάμενοι, καθώς και οι οδηγοί των ιπτάμενων αυτοκινήτων, απέδωσαν το γεγονός εις τας αμαρτίας των νεαρών μαθητών, πράγμα ολίγον άδικον διότι εκτός από τα κάλαντα, δεν είχαν προφθάσει να διαπράξουν άλλην αμαρτίαν οι μαθητές.
Η επέμβασις όμως του ηρεμήσαντος στο μεταξύ Διευθυντή της Τροχαίας, έσωσε τα προσχήματα και δεν διασαλεύθηκε ούτε εκινδύνεψε η εμπιστοσύνη που οφείλουμε να έχουμε όλοι μας προς την μαθητιώσα νεολαία. Και απεδόθη το φαινόμενο εις οφθαλμαπάτην. Δηλαδή, τα αυτοκίνητα δεν ίπταντο, αλλά πληρωθέντος του λογαριασμού της Τροχαίας προς τη ΔΕΗ ελευθερώθηκε συγχρόνως το πράσινο σ' όλα τα φανάρια κυκλοφορίας και τα αυτοκίνητα σπεύδοντα να φύγουν από τις θέσεις που είχαν καθηλωθεί, ταυτοχρόνως, πέρασε το ένα πάνω στ' άλλο, χωρίς ευτυχώς κανένα σοβαρό ατύχημα.
Κατόπιν των δοθεισών εξηγήσεων οι μαθητές συνέχισαν ανενόχλητοι τα κάλαντα, οι τροχαίοι αστυνομικοί, ολίγον κουρασμένοι, την τήρησιν της οδικής τάξεως και η παραμονή των Χριστουγέννων υπήρξεν και πάλι υποδειγματική σε θρησκευτικότητα και τάξη.
Τη στιγμή αυτή ακριβώς, μου τηλεφώνησε ο Φεντερίκο Φελλίνι και μου ζητά την άδεια να γυρίσει σε ταινία τούτο το σχόλιο μου. Μόνο που θα αλλάξει λέει, τον τίτλο και θα ονομάσει την ταινία του "Ιπτάμενα αυτοκίνητα των Χριστουγέννων στη Αθήνα".
Τον ευχαρίστησα και φυσικά τούδωσα την άδεια, μ' ένα κρυφό χαμόγελο. Γιατί δεν εκατάλαβε πόσο πολύ δικιά του υπήρξεν η ουσία του σχολίου μου. Δηλαδή, πόσο πολύ κι εγώ αμάρτησα, σαν μαθητής.
(Κυριακή, 24 Δεκεμβρίου 1978)
Μάνος Χατζιδάκις, από «Τα Σχόλια του Τρίτου». Εξάντας 1980-2007, Β’ μέρος, σελ. 101
«Τα Σχόλια του Τρίτου» γράφτηκαν από το Μάιο του 1978 έως τον Απρίλιο του 1980. Η έκδοση αυτή είναι η πρώτη τυπογραφημένη μορφή τους από το ραδιόφωνο.
